Bilim insanları, diş ve kemiği yenileyebilen kök hücreler keşfetti

Tokyo Bilim Enstitüsü’ndeki araştırmacılar, diş kökleriyle çene kemiğini oluşturan iki farklı kök hücre hattı keşfetti. Bu iki hücre grubunun, dişin kök kısmı ile onu çeneye sabitleyen alveolar kemiğin gelişimini nasıl yönlendirdiği ortaya çıkarıldı.

Kayıp dişlerin tamamen yeniden çıkması, diş hekimliğinde uzun süredir hedeflenen bir hayal. Bugüne kadar implant ve protez gibi yapay çözümler, işlevi kısmen yerine getirse de doğal dişin biyolojik bütünlüğünü ve hissini tam olarak sağlayamıyor.

Bilim insanları bu nedenle, doğal diş oluşumunun hücresel düzeyde nasıl gerçekleştiğini anlamaya çalışıyor.

Diş ve çevresindeki kemik oluşumu oldukça karmaşık bir süreç. Mine, diş özü (pulpa) ve çene kemiği hücreleri arasındaki hassas iletişim ağları, dişin taç, kök ve destek dokularını oluşturuyor. Bu sinyal ağlarının ayrıntıları ise bugüne kadar tam çözülememişti.

"KÖK HÜCRELERİN İZİNİ SÜRDÜLER"

Bu bilgi eksikliğini gidermek için Doç. Dr. Mizuki Nagata (Tokyo Bilim Enstitüsü) ve Dr. Wanida Ono (Teksas Sağlık Bilimleri Merkezi, Houston), Michigan Üniversitesi’nden bilim insanlarıyla iş birliği yaptı.

Genetik olarak değiştirilmiş fareler üzerinde yapılan çalışmada, kök hücrelerin diş gelişimi sırasında hangi sinyallerle farklılaştığı incelendi. Bulgular, Nature Communications dergisinin 2025 Temmuz sayısında iki ayrı makale olarak yayımlandı.

"İKİ AYRI KÖK HÜCRE HATTI"

Araştırmacılar, daha önce tanımlanmamış bir mezenkimal kök hücre grubunun iki farklı hücre hattına ayrıldığını belirledi:

İlk grup, diş kökünün ucundaki apikal papilla adı verilen yumuşak dokuda yer alıyor. Bu hücreler, kemik iliğinde de rol oynayan CXCL12 proteinini üretiyor. Wnt adlı sinyal yoluyla aktive olduklarında, dentin (dişin ana maddesi) oluşturan odontoblastlara, sement üreten sementoblastlara ve hatta yeni kemik dokusu üreten osteoblastlara dönüşebiliyor.

İkinci grup, gelişmekte olan dişi çevreleyen dental folikül içinde bulunuyor. Buradaki hücreler PTHrP proteini taşıyor ve belirli koşullar altında diş bağ dokusunu, sementi ve alveolar kemiği oluşturabiliyor. Ancak bu dönüşüm, yalnızca Hedgehog–Foxf adlı bir sinyal yolunun baskılandığı durumlarda gerçekleşiyor. Dr. Nagata, “Bu mekanizma, diş dokularına özgü, kontrollü bir sinyal açma-kapama sistemiyle kemik oluşumunu düzenliyor.” ifadelerini kullandı.

"YENİLEYİCİ DİŞ TEDAVİLERİNE KAPI ARALIYOR"

Araştırma, diş kökü ve çevresindeki kemiğin nasıl doğal olarak şekillendiğini daha önce görülmemiş ayrıntılarla ortaya koydu. Bu bulgular, gelecekte kök hücre tabanlı diş ve kemik yenileme tedavilerinin temelini oluşturabilir.

Dr. Nagata, “Çalışmamız, diş kökü oluşumunu yöneten mekanizmayı ortaya koyarak, diş özü, diş eti ve kemik dokularının yeniden oluşturulabileceği yenilikçi tedavilere bilimsel bir temel sağlıyor.” dedi.